چند سوال و جواب (در مورد کتاب کار، چگونگی مطالعه، برنامه‌ریزی و ...)

سوال پرسیده شده است که ما که می‌خواهیم سطح بالاتر از کتاب کار کنیم چه کتابی تهیه کنیم؟

در پاسخ به این سوال یک مقدمه کوتاه عرض کنم که پاسخ این مخاطب عزیز هم در آن باشد.

آیا کتاب کمک آموزشی (کتاب کار و کتاب آموزش ریاضی) لازم است؟

پاسخ: کتاب کار ریاضی از اوجب واجبات است! (البته برخی هنوز توی واجبش یعنی کتاب درسی هم مانده‌اند). حالا چرا برای اینکه کتاب درسی به دلیل اینکه محدودیت در تعداد صفحات داشته و همچنین به جهت اینکه هر چیزی در آن بیاید می‌شود معیار و اگر معلمی مثلا چند تمرین را حل نکند، انگار که گناه کبیره کرده و فوری مطرح می‌شود معلم این مساله را حل نکرده و بعد سر امتحان آمده، بنابراین ظرفیت آن همین است. دانش‌آموز نیاز دارد مهارت خود را در طول یک سال تحصیلی با تمرین‌های متعدد حفظ کند و این نیازمند تمرین‌کردن است. الحمدلله که دانش‌آموزان ما برای هر چیزی ابتکار به خرج می‌دهند الا اینکه برای خودشان مساله بسازند، یعنی تمرین طرح کنند، پس ناگزیر باید کتاب تمرینی باشد. حالا برخی به جهت اینکه از معلم هم شانس آورده‌اند و یا اینکه به طور کلی خیلی با معلم ریاضی‌شان حال نمی‌کنند، باید کتاب آموزشی هم تهیه کنند. (البته اگر از مباحث ریاضی فیلم‌های بنده استفاده نمی‌توانند بکنند!)

چه کتاب کاری و چه کتاب آموزشی‌ای بخریم؟

حالا شما نشوید مثل آن شخصیت مجموعه کلاه قرمزی (آقای همسایه) که یک چیزی بهش می‌گویند و به جای اینکه انجامش بدهد هی سوال می‌کند اینطوری باشد یا آنطوری. به طور کلی ما سه غول انتشاراتی کتاب کمک آموزشی در کشور داریم که خیلی خوب کار می‌کنند. کانون فرهنگی آموزش (قلم‌چی) که انصافا در همه ابعاد از مشاوره و کلاس و آزمون و کتاب همه در سطح خیلی خوبی است. اگر برای هر نوع سطحی بخواهید چه کار که سطح کتاب است و البته مقداری بالاتر و چه تیزهوشان حرف ندارد و جایی برای صحبت نمی‌گذارد. دیگری انتشارات گل‌واژه است که استاندارد و خوب کار می‌کند و همچنین گاج که از سیر تا پیاز آن برای آموزش از مبتدی تا پیشرفته عالی کار شده است. انتشارات‌های دیگر هم هستند که خوب کار می‌کنند مانند خیلی‌سبز و مرآت و الگو و واله که البته انتشارات الگو مانند انتشارات مبتکران اصلا در سطح کتاب مقید نیستند بنابراین استاندارد کتاب درسی را هم رعایت نمی‌کنند مخصوصا مبتکران که می‌بینید مثلا بحث توان در سال هفتم همینطوری می‌آید سوالاتی را که مربوط به سال نهم هست بعضا می‌آورد. متاسفانه در ورودی مدارس تیزهوشان نیز به جای اینکه سوالات مفهومی باشد بسیاری به همین تیپ سوالات "غیر استاندارد" بالاتر از سطح کتاب اختصاص دارد. پس اگر برای ورودی دبیرستان‌های نمونه می‌خواهید الگو و مبتکران ولی اگر برای اینکه مسلط شوید و روند تدریجی و مداوم پیشرفت در طول سالیان پیش رو را داشته باشید تیزهوشان قلم‌چی و خیلی سبز و واله. کتاب‌های جویا مجد برای متوسطه جدید در سطح استاندارد کتاب بی‌نظیر و خوب است و کتاب‌های مرآت و انتشارات مدرسه بسیار عمقی و مفهومی است مخصوصا کتاب‌های ششم و هفتم انتشارات مدرسه که حقیقتا عالی است.

 چطور برنامه‌ریزی کنیم؟

من خودم در آزمون قلم‌چی شرکت داشته‌ام. اینکه شما مقید می‌شوید خیلی کمک‌کننده است. خوشبختانه این موسسه بسیار منظم و قوی در این زمینه عمل می‌کند و کادر مجربی دارد. در هر سطحی و در هر پایه‌ای هستید با کانون تماس بگیرید و از آنها برنامه بخواهید. کار آنها همین است و برای همین کار مهارت و تجربه دارند. پس از آنکه برنامه گرفتید بسیاری از مسائل برنامه از قبیل چگونگی مطالعه احتمالا دست خودتان است. به نظر من شما اگر دانش‌آموز یک مدرسه دولتی هستید باید خیلی بیشتر تلاش کنید چون تعداد ساعاتی که دانش‌آموزان مدارس نمونه و برخی از مدارس غیردولتی (غیرانتفاعی) مطالعه می‌کنند چندین برابر است. آنها از معلم‌هایی بهره می‌گیرند که وقت بیشتری برای تک‌تک دانش‌آموزان می‌گذارند و نقاط ضعف و قوت درسی آنها را می‌دانند و چرخه آموزشی خوبی در این مدارس جریان داد. متاسفانه چرخه معیوب در مدارس دولتی و مدارس غیرانتفاعی بعضا وجود دارد به این معنا که معلم سرسری درس می‌دهد و دانش‌آموز وقت می‌گذراند و کلاس‌ها به پایان می‌رسد و همه اینها در روز امتحان نهائی و یا در زمان کنکور تبلور اساسی خواهد داشت. نهم پایه بسیار مهمی است از این‌جهت که اولین برخورد اساسی با مفاهیم ریاضیات صورت می‌گیرد. تمامی آنچه از ریاضیات در هشت سال گذشته اعم از جبر و هندسه آموخته شده در این پایه مرور می‌شود بنابراین اساسا پایه مشکلی نسبت به پایه‌های قبلی است از این‌جهت می‌تواند جایی باشد که یک دانش‌آموز در جدیت خود برای درس‌خواندن خود را محک بزند. اگر بتواند ریاضیات و دروس مفهومی دیگر مانند مفاهیم فیزیک را دریابد می‌تواند در رشته‌های نظری موفق باشد ولی اگر می‌بیند که در این حد هم نمی‌کشد (البته بهتر است بگوییم نمی‌خواهد که بکشد!) خب می‌فهمد و تصمیم درست را با مشاوره خواهد گرفت.

روزی چند ساعت و چطور مطالعه کنیم؟

کسی که ریاضی و یا هر درسی دیگری می‌خواند مقابل تلویزیون و یا با هندفری در گوش نمی‌تواند تمرکز لازم را داشته باشد پس اینها تعطیل. این علمی است که گوش‌دادن به موسیقی از تمرکز می‌کاهد. حالا یک نفر ممکن است، بگوید "من عادت کرده‌ام"، و یا بگوید "من موسیقی آرام گوش می‌دهم که اتفاقا کمک می‌کند". بگذارید اینطور بگویم اگر موسیقی آرام کمک می‌کند چهار ساعت مطالعه کنید این بهتر از اینست که موسیقی گوش ندهید و مطالعه نداشته باشید و یا مطالعه بسیار کمی داشته باشید. اگر به این معنا باشد بله، موسیقی گوش‌کردن بهتر است. مثل این می‌ماند که بگوییم بچه‌ای با سر و صدا ورزش و تحرک داشته باشد بهتر از اینست که تحرک نداشته باشد. اما خود من توصیه اکید دارم که عادت کنید به مطالعه در سکوت. نه به این معنا که محیط را ساکت کنید، بلکه به این معنا که خودتان ایجاد صدا نداشته باشید. برخی راه می‌روند مطالعه می‌کنند برخی بلند بلند می‌خوانند و یا همین موسیقی گوش دادن. سعی کنید عادات کلاسیک را از همین سنین داشته باشید. به نظرم برای دانش‌آموزی که مدرسه صبح تا بعدظهر می‌رود روزی یک ساعت مطالعه مفید خوب برای ریاضی سطح عادی باشد، توصیه می‌شود. این جدا از نوشتن است. اصولا نوشتنی که صورت سوال و یا پاک‌نویس کردن مطالب است و به طور کلی نوشتنی که فکر پشتش نیست و فقط نوشتن است را از این زمان حذف کنید. یک ساعت مطالعه خالص تمرین حل کردن. اگر روی یک مساله ساعت‌ها فکر کردید و حل نشد نگویید فایده نداشته و یا اینکه ده تمرین ساده حل کردید فکر نکنید حقش را بجا آوردید. خودتان می‌دانید که چقدر مفید بوده است، یعنی وقتی احساس رضایت از یادگیری بهتان دست داد یعنی آن یک ساعت مفید بوده و الا باید ادامه دهید تا آن احساس بدست آید، هرچند با یک وقفه و یا استراحت و دوباره شروع‌کردن. این کار مداوم است که اثر زیادی دارد و الا شب امتحان بله معلم خصوصی و کار کردن یک نمره‌ای گرفته می‌شود ولی می‌دانید که اثرش چقدر است. تازه یک چیزی به پایه‌های نهم به بالا عرض می‌کنم که شب امتحانی خواندن مال سال‌های گذشته‌تان بود و حالا که مباحث هم زیاد و متنوع و هم سطح بالاتری دارند دیگر به فکر اینکه با شب امتحان خواندن می‌توانید نمره خوبی بگیرد به مخیله‌تان راه ندهید.

من انگیزه ندارم، اصلا حوصله ندارم، اصلا آقا رضائی اینها برای چیه؟

این حرف‌ها برای چهل سال به بالاست اینها برای شما هنوز خیلی زود است. بگذارید بزرگ‌تر شوید می‌فهمید، فعلا این کاری که مربوط به شماست انجام دهید علی‌الحساب تا بعدا به وقتش! چطور حوصله دارید ساعت‌ها بازی بی‌فایده‌ای مثل کلش را بازی کنید، چطور ساعت‌ها چرخ می‌زنید این هم بگذارید به همان حساب فایده‌هایی که این قبیل کارها دارد.